W przydomowym ogrodzie można posadzić nie tylko kwiaty, ozdobne krzewy i drzewa, ale także zioła, które pozwolą na doprawianie potraw. Starannie wypielęgnowana rabatka może stać się dodatkową dekoracją, jak również miejscem, w którym często będą pojawiać się pszczoły, motyle czy nawet małe ssaki, np. jeże. Jakie zioła warto posadzić w ogrodzie? Przedstawiamy kilka ciekawych propozycji.

 

Zioła ogrodowe – dlaczego warto je posadzić?

Uprawa ziół we własnym ogródku to rozwiązanie, na które decyduje się coraz więcej osób. Wynika to m.in. z tego, że są one kolorowe i ładnie się prezentują, a dodatkowo większość z nich przyjemnie pachnie. Nierzadko uprawa ziół, np. oregano, nie jest trudna ze względu na brak konieczności nawożenia oraz obfitego podlewania. Tego typu rośliny możemy posadzić w dowolnym miejscu i ciekawie zaaranżować wolną przestrzeń. Może to być skalniak, rabatka w pobliżu ściany domu czy miejsce pod drzewami. Jeśli wybierzemy wieloletnie zioła w ogrodzie, nie będziemy musieli sadzić ich co rok. Jak sama nazwa wskazuje, są one trwałe i kwitną przez kilka lat.

Jeżeli zdecydujemy się na uprawę ziół, możemy mieć pewność, że ogród częściej będą odwiedzać pożyteczne owady. Są to rośliny miododajne, które jednocześnie odstraszają insekty, w tym komary, kleszcze, a nawet szkodniki niszczące uprawy. Niektóre z nich po rozrośnięciu się mogą być schronieniem lub miejscem posiłku dla jeży i różnych gatunków ptaków. Dodatkową korzyścią płynącą z posadzenia ziół w ogrodzie jest możliwość wykorzystywania ich do doprawiania potraw i napojów. Nie musimy wychodzić do sklepu i kupować gotowych przypraw, wystarczy wyjść przed dom i zerwać kilka potrzebnych listków czy łodyg. Poza tym niektóre zioła do ogrodu są roślinami leczniczymi. Możemy bez przeszkód wykorzystać je do łagodzenia nieprzyjemnych dolegliwości, przygotowując np. nalewki, syropy lub napary. Jakie zioła warto posadzić w ogrodzie?

Bazylia w ogrodzie – jedno z najpopularniejszych ziół

Bazylia to roślina jednoroczna mająca zielone listki i korzenno-anyżowy zapach. Wykorzystuje się ją przede wszystkim jako dodatek do dań kuchni śródziemnomorskiej, bardzo dobrze pasuje do: Makaronów, pesto, pizzy czy pomidorów z mozzarellą. Bazylia dorasta do 50 – 60 cm wysokości, jej listki są lekko błyszczące i mają jajowaty kształt, a ich długość to średnio 5 cm. Okres kwitnienia tej rośliny przypada na lipiec i sierpień, wówczas na łodygach można zauważyć niewielkie kwiaty w różowym, białym lub żółtym kolorze. Możemy wysiać ją z nasion, należy zrobić to na przełomie marca i kwietnia lub bezpośrednio do gruntu w maju, kiedy znikną już wiosenne przymrozki. Na tym etapie trzeba dbać o to, aby podłoże było stale wilgotne, pierwsze siewki powinny pojawić się już po 8 – 14 dniach. Jeśli wysiewamy bazylię w doniczkach, powinniśmy przenieść ją do gruntu w momencie, kiedy temperatura przestanie spadać poniżej 5 st. C. Aby mogła ona prawidłowo się rozkrzewiać, sadzonki należy umieszczać w ziemi w odległości 30 – 45 cm. Najlepsze stanowisko dla bazylii to miejsce ciepłe, odchwaszczone, osłonięte od wiatru i nasłonecznione, jednak ostre słońce może przyczynić się do powstawania żółtych plam na listkach. Roślina ta jest zaliczana do ziół prowansalskich i ma kilka właściwości leczniczych: Poprawia trawienie, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, poprawia nastrój, rozgrzewa organizm i może zapobiegać wymiotom.

 

Majeranek

Jednym z najczęściej hodowanych polskich ziół jest majeranek. Uprawa tej niskorosnącej rośliny nie jest kłopotliwa, gdyż dobrze rozwija się zarówno w gruncie, jak i w doniczkach. Jej wysokość to ok. 30 cm, a liście potrzebne do przyprawiania potraw często można zbierać już po 4 – 6 tygodniach po posadzeniu. Majeranek, określany też mianem lebiodki czy majoranu, zazwyczaj uprawia się jako zioło jednoroczne, ponieważ pochodzi z terenów basenu Morza Śródziemnego i wykazuje niską odporność na mróz (który w Polsce może utrzymywać się nawet do późnej wiosny). Można go rozpoznać po tym, że cały jest pokryty delikatnymi włoskami. To one sprawiają, że roślina ma delikatnie szary kolor. Majeranek zaczyna kwitnąć w czerwcu i trwa to aż do pojawienia się pierwszych przymrozków. Jego kwiaty są drobne, lekko różowe lub żółte. Roślinę należy posadzić na umiarkowanie wilgotnym, nasłonecznionym stanowisku. Wymaga ona żyznej, dobrze spulchnionej i przepuszczalnej gleby, która powinna zapewniać dużą ilość wapnia. Są dwa okresy zbierania majeranku: Pierwszy przypada na przełom czerwca i lipca, przed pierwszym kwitnieniem, a drugi przed ponownym zakwitnięciem rośliny. Takie rodzaje ziół są oryginalną dekoracją ogrodu, a jednocześnie dobrą przyprawą do zup, sosów i sałatek. Majeranek działa przeciwzapalnie, redukuje przebarwienia, zmniejsza też obrzęki.

Mięta

Wiele osób uważa, że ogródek ziołowy to miejsce, w którym powinna pojawić się mięta. To roślina wieloletnia mająca mocny zapach, jej smak uzależniony jest od odmiany. Zioło najczęściej dodaje się do herbatek, orzeźwiających napojów, wody i drinków, jednak można je wykorzystać także na inne sposoby. Mięta przydaje się przy doprawianiu farszów, zup, sałatek, zapiekanek, a także dań z drobiu i ryb. Zależnie od odmiany dorasta ona do wysokości 10 – 100 cm i ma niewielkie, liliowe, żółte lub różowe kwiaty pojawiające się w okresie czerwca i lipca. To stosunkowo łatwa w uprawie roślina, gdyż jest odporna na mróz, jednak wymaga częstego podlewania i nawożenia (nawozami naturalnymi). Roślina ta lubi światło, a ponieważ jest ekspansywna, trzeba ją kontrolować, aby za mocno nie rozrosła się w ogrodzie. Kiedy należy zbierać miętę? Robi się to zwykle w drugiej połowie czerwca, ale świeże listki można też zrywać na bieżąco, gdy będziemy potrzebować ich do potraw lub napojów. Mięta działa odświeżająco i odkażająco, głównie ze względu na olejek mentolowy. Pozwala ona także na zwalczanie bezsenności, uspokojenie się, ponadto wspiera funkcjonowanie żołądka i wątroby.

 

Estragon – uprawa rośliny przyprawowej i leczniczej

Estragon, czyli bylica estragon lub draganek, to wieloletnia roślina lecznicza, która dodatkowo sprawdza się jako przyprawa w kuchni. Szybko się rozrasta, jej wysokość to nawet 100 cm, a łodygi są proste i słabo rozgałęzione. Okres kwitnienia estragonu rozpoczyna się w sierpniu, trwa to do późnej jesieni. Do jego uprawiania należy wybrać stanowisko ciepłe i słoneczne, wówczas smak zioła będzie najbardziej wyrazisty. Nie można dopuścić do tego, aby ziemia stała się sucha, trzeba pamiętać o regularnym podlewaniu rośliny, a także usuwaniu chwastów i spulchnianiu gleby. Aby estragon mógł ponownie zakwitnąć po zimie, przed nadejściem mrozów powinno się go okryć, przykładowo słomą. Można go spożywać po wcześniejszym ususzeniu lub na świeżo, bezpośrednio po zerwaniu. Estragon działa antybakteryjnie i przeciwzapalnie, łagodzi różne dolegliwości skórne, wspiera pracę wątroby, poprawia apetyt i może obniżać poziom złego cholesterolu, a korzeń rośliny zmniejsza ból zębów.

Tymianek

Tymianek w ogrodzie to dobra propozycja dla osób chcących mieć przy domu roślinę działającą rozkurczowo, przeciwzapalnie, uspokajająco, wykrztuśnie, antybakteryjnie i wzmacniająco. To niewielka krzewinka, która dorasta do 30 cm wysokości. Powinno się ją nawozić od późnej wiosny aż do końca lata, a o podlewaniu trzeba pamiętać głównie przy długo utrzymującej się bezdeszczowej pogodzie. Tymianek sadzi się na stanowisku słonecznym oraz ciepłym, gleba ma być przepuszczalna, umiarkowanie wilgotna i bogata w wapń. Do przyprawiania potraw i zastosowań leczniczych wykorzystywane jest ziele tymianku, czyli niezdrewniała łodyga, razem z liśćmi i rozkwitającymi kwiatami. W pierwszym roku uprawy ścina się je raz, a później dwa razy w sezonie. Tymianek wykorzystuje się pomocniczo w leczeniu różnych chorób, łagodzi on kaszel, nieprzyjemne dolegliwości układu pokarmowego, jak również ból gardła. Przygotowany z niego napar pomaga w walce z trądzikiem. Należy pamiętać o tym, aby nie stosować tymianku regularnie przez dłuższy czas, ponieważ znajdujące się w nim substancje w większych ilościach mogą działać toksycznie.

 

Koperek

Osobom zastanawiającym się, jakie zioła przyprawy warto posadzić w ogrodzie, nierzadko polecany jest koperek. Uprawa tej rośliny nikomu z nas nie powinna sprawić problemu, ponieważ trzeba głównie zapewnić jej odpowiednie stanowisko: Umiarkowanie wilgotne, słoneczne i osłonięte od wiatru. Jest ona jednoroczna, jej wysokość to przeważnie 90 – 120 cm. Koperek można rozpoznać po rozgałęzionych, pustych w środku łodygach oraz charakterystycznych, pierzastych i delikatnych liściach. W lipcu pojawiają się na nim kwiatostany z drobnymi, żółtymi kwiatami. To roślina owadopylna, kwitnie do września. Świeżo zerwane listki kopru sprawdzają się jako dodatek do sałatek, ryb, sosów i ugotowanych ziemniaków, a owoce są traktowane jako surowiec leczniczy. Pobudzają one wydzielanie soku żołądkowego, czynność gruczołów mlekowych u kobiet karmiących piersią, ponadto działają rozkurczowo na mięśnie dróg żółciowych i moczowych oraz przewodu pokarmowego. Co więcej, koperek może być też rośliną ozdobną, nierzadko sadzi się go po to, aby ładnie wypełnić rabatki.

Inne popularne zioła: Szałwia i rozmaryn

W przydomowych ogrodach często pojawia się nie tylko bazylia, tymianek czy estragon, ale również szałwia lekarska. W naszym klimacie jest ona krzewinką dorastającą do 30 – 60 cm wysokości, jej pędy są porośnięte lancetowatymi lub podłużnie owalnymi liśćmi. Roślina kwitnie w okresie od maja do lipca, ma niebiesko-fioletowe kwiaty, które są miododajne. Szałwia lekarska bardzo ładnie wygląda, dlatego często wypełnia się nią rabaty (o czym można się przekonać, przeglądając inspiracje na zioła w ogrodzie). Potrzebuje ona stanowiska nasłonecznionego i osłoniętego od wiatru. Roślina jest wykorzystywana m.in. do przyrządzania nalewek, płukanek i naparów, pomaga przy zakażeniach jamy ustnej, opóźnia powstawanie zmarszczek oraz zmniejsza ból miesiączkowy.

Dużą popularnością cieszy się też rozmaryn. To krzew, którego wysokość wynosi średnio 70 cm. Można rozpoznać go po sztywnych i wzniesionych pędach, a także niebieskich lub różowych kwiatach pojawiających się już w okresie przedwiośnia. Rozmaryn sadzi się na stanowisku ciepłym i słonecznym, nie jest odporny na mróz. Dobrze sprawdza się on jako przyprawa do dań mięsnych i rybnych, ma ziołowo-pikantny smak oraz bardzo wyrazisty aromat. Jako surowiec leczniczy wykorzystuje się głównie liście rośliny. Rozmaryn działa żółciopędnie, antyseptycznie, przeciwskurczowo oraz uspokajająco.

 

Jak sadzić zioła w ogrodzie?

Sadzenie ziół wymaga przede wszystkim znalezienia odpowiedniego stanowiska dla każdej rośliny i zwrócenia uwagi na rodzaj gleby. Niektóre gatunki wieloletnie nie są odporne na mróz, dlatego na czas zimy trzeba je starannie zabezpieczyć. Jeśli marzą nam się kolorowe rabaty, warto sprawdzić, jakie zioła można sadzić razem. Najczęściej łączy się ze sobą majeranek i szałwię, lubczyk i pietruszkę, rozmaryn i kolendrę oraz tymianek i melisę. Jeżeli wahamy się nad wyborem właściwych roślin, zwróćmy uwagę na ich wymagania siedliskowe. Jeśli dane gatunki potrzebują takiego samego stanowiska, z pewnością będą dobrze się rozwijać posadzone obok siebie.

Kiedy można sadzić zioła w ogrodzie? Sezon ich uprawy najczęściej rozpoczyna się w marcu, dotyczy to roślin odpornych na przymrozki. Te bardziej wrażliwe należy posadzić w gruncie nieco później, w kwietniu lub maju. Kiedy już znajdziemy właściwe stanowisko dla wszystkich ziół, trzeba je przygotować, konieczne jest pozbycie się chwastów. Jeżeli jest ich niewiele, nie musimy sięgać po chemiczne preparaty. Niechciane rośliny możemy wyplewić za pomocą ogrodowych narzędzi, takich jak szpadel. Co prawda niektóre gatunki ziół nie wymagają nawożenia, ale są też takie wymagające stałego dostarczania im składników odżywczych. Z tego względu ważne jest zapoznanie się ze wszystkimi potrzebami roślin jeszcze przed ich posadzeniem.

Hodowla ziół w ogrodzie nie jest trudna, może stać się nawet nowym hobby i sposobem na odstresowanie się. Co istotne, większość z nich można posadzić nie tylko w gruncie, ale i doniczkach, to dobry pomysł na udekorowanie balkonu lub tarasu. Ciekawe jest też to, że ziołami są również rośliny często traktowane jako chwasty: Mniszek lekarski i pokrzywa. Jeśli nie możemy się ich pozbyć, powinniśmy je zebrać i wykorzystać, np. do zrobienia leczniczej nalewki. Czasami nie zdajemy sobie sprawy z tego, że mamy cenne zioła w ogrodzie, bo ich uprawa nie była planowana. Zanim rozpoczniemy odchwaszczanie, sprawdźmy, czy rzeczywiście konieczne jest usunięcie wszystkich roślin.

Choć najwięcej aromatu mają świeżo zebrane zioła, to należy pamiętać, że nie można ich za długo przechowywać. Nadmiar listków czy całych pędów należy zasuszyć w przewiewnym i zacienionym miejscu lub zamrozić. Drugie rozwiązanie jest polecane dla ziół często wykorzystywanych do doprawiania dań kuchni polskiej: Koperku, pietruszki i szczypiorku. Dzięki zamrożeniu zachowują one cenne składniki, a dodatkowo wyrazisty aromat i smak.